In een poging om het moment van naar bed gaan nog wat uit te stellen heeft David besloten dat hij de documentaire waar ik naar zit te kijken eindeloos interessant vindt.  Het is een documentaire die gaat over het Israël na de moord op Rabin gezien door de ogen van oud geheime dienst medewerkers. Zij vertellen hoe zij de vijand hebben aangepakt. Als er tijdens een verhaal over de listig uitgevoerde liquidatie van een Palestijnse terrorist een glimlach verschijnt om de lippen van de agenten, lijkt David ineens echt geïnteresseerd.

“Mam, ze lachen”, zegt hij verontwaardigd en gaat rechtop zitten.

“Ze zijn trots” zeg ik.

“Omdat ze iemand hebben vermoord? Mam, die man had een zoontje!”. Het gaat zijn verstand te boven. Vaders moet je niet omleggen.

Zwijgend kijken we verder. Een van de agenten vertelt hoe hij een bom van een ton op een woonwijk heeft gedropt. Hoeveel onschuldige burgers precies zijn omgekomen weet de man niet meer. Een andere agent weet het nog wel; het waren er tussen de 200 en 300. Collateral dammage. Het doelwit, een andere terrorist, zat er ook bij. Dat maakt in hun ogen een hoop goed. We zien beelden van de ravage. We zien de paniek, de doden, onder hen veel  kinderen. David rilt.

Dan zien we beelden van een inval van een overmacht van Israëlische soldaten in een kleine woning in de Gaza strook. Huilende moeders zien machteloos toe hoe hun zonen worden afgevoerd. Ze sliepen toen hun deuren werden open gebeukt.

“Ken je het spreekwoord “een oog om een oog, een tand om een tand?” vraag ik aan David.

“Ik wel” klinkt de stem van Milan van boven. “Als je mijn oog er uit steekt, steek ik jouw oog er uit, als je een tand uit mijn mond slaat, sla ik al jouw tanden uit jouw mond”. Het slepende conflict in een notendop. Vertaald door een kind dat allang in bed had moeten liggen.

Een van de oud-agenten omschrijft wat hij voelde als hij aanwezig was bij een nachtelijke inval. Hij lacht niet meer. “De machteloosheid van die moeders en kinderen is verschrikkelijk. Ik heb daar heel erg mee geworsteld. Eigenlijk laat het me nog steeds niet los” zegt hij en voegt er zacht aan toe “ik word steeds linkser sinds ik met pensioen ben”.

Een hoopvolle uitspraak.

“Komt het nog goed?” vraagt David.

Ik weet het niet. Stel dat ze besluiten dat het genoeg is geweest. Dat het moet stoppen. Het water, de wijn. Dan zijn hele generaties voor niets gestorven. Het is als met de voorfinanciering van een bouwproject waarvan men, voordat er een steen is gelegd, doorheeft dat het toch niet zo’n goed idee is maar men toch besluit er maar mee door te gaan omdat er nu eenmaal al is geïnvesteerd. Dat het verlies op termijn vele malen groter is dan wanneer men nu zou stoppen, wordt vergeten. Omwille van het geld, omwille van de doden.

“Volgens mij gaat het over die man die spijt heeft” zeg ik tegen David. “Als hij niet blind zijn werk had gedaan maar had toegegeven aan zijn gevoel, dan zou het anders zijn, anders kunnen worden”.

David mag later naar bed dan we hadden afgesproken. In ruil voor een les. “Blijf altijd zelf nadenken” zeg ik hem. 

David zucht. “Jaahaa mam, dat weet ik heus wel, trusten”.